Amaç: Dil ve konuşma terapistleri (DKT), klinik hizmetlerde kimi zaman etik açıdan zorlayıcı durumlarla karşılaşabilmektedir. Bu nedenle alanyazında, dinamik yaşam koşulları ve mesleki gelişmeler doğrultusunda etik konuların tartışılması ve meslek alanı olarak pozisyon alınması önerilmektedir. Çalışmanın amacı, DKT'ler ve DKT öğrencilerinin mesleki uygulamalarında karşılaştıkları veya karşılaşabilecekleri etik ikilemlerle ilgili görüşlerinin incelenmesi ve verdikleri yanıtların akademik/mesleki profillere göre karşılaştırılmasıdır.
Yöntem: Çalışmaya 75’i DKT öğrencisi ve 84’ü DKT olmak üzere toplam 159 birey katılmıştır. Çalışmada araştırmacılar tarafından mesleki etik kılavuzlarına dayanarak geliştirilen Dil ve Konuşma Terapisi Alanında Hipotetik Etik İkilemler Anketi kullanılmıştır. Anketin geliştirilmesinde uzman görüşü alınmış, kapsam geçerlik oranı ve indeksi hesaplanmıştır (p<0,05). Gruplar arası karşılaştırmalarda Kruskal Wallis-H ve Bonferroni düzeltmeli Mann Whitney-U testi kullanılmıştır.
Bulgular: Yanıtlar incelendiğinde “en olumsuz” görülen ilk iki durumun; reklam ile mesleğin saygınlığına zarar (x̄=1,26) ve küçümseyerek mesleğin saygınlığına zarar verme (x̄=1,3) olduğu görülmüştür. “Daha az olumsuz” görülen ilk iki durumun, yeterliliğin olmadığı alanda vaka kabulü (x̄=2,99) ve farklı mesleklere bazı tekniklerin öğretilmesi (x̄=2,96) olduğu belirlenmiştir. En uzlaşılan maddeler; reklam ile mesleğin saygınlığına zarar (SS=0,61) ve haksız rekabettir (SS=0,62). Yüksek çeşitliliğin olduğu maddeler ise vaka görüntülerini sosyal medyada paylaşma (SS=1,38) ve stajyerlere süpervizyon olmadan uygulama yaptırılmasıdır (SS=1,36). Eğitim düzeyine göre mesleki sınırı koruma (Madde 5 [M-5]), vaka görüntülerini sosyal medyada paylaşma (M-10), vaka gizlilik haklarının korunması (M-11), farklı mesleklere bazı tekniklerin öğretilmesi (M-16) ve stajyerlere süpervizyon olmadan uygulama yaptırılması (M-17) maddelerinde anlamlı farklılıklar bulunmuştur; sıklıkla eğitim düzeyi arttıkça olumsuz kanaatlerde artış eğilimi görülmüştür (p’ler<0,024). Mesleki deneyim süresi (p>0.05) ve hizmet verilen kuruma göre (p>0,0125) gruplar arasında anket maddelerine verilen yanıtlar bakımından anlamlı farklılık görülmemiştir.
Sonuç: Mesleki tanıtım, disiplinler arası iş birliği, stajyer süreçleri, kişisel verilerin korunması gibi konularda belli uzlaşılar oluşturulmasının ve klinik pratiklerde standart yaklaşımların geliştirilmesinin önemi ortaya çıkmıştır. Bu ön çalışmanın gelecekteki çalışmalar için bir basamak olması ümit edilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Türkiye, dil ve konuşma terapisi alanı, mesleki etik, etik ikilemler, görüşler
Referanslar
Abbott, A. (1983). Professional ethics. American Journal of Sociology, 88(5), 855-885.
Alsughayr, A. R. (2015). Social media in healthcare: uses, risks, and barriers. Saudi Journal of Medicine & Medical Sciences, 3(2), 105-111. https://doi.org/10.4103/1658-631X.156405
Altuntas, G., Semercioz, F., & Noyan, A. (2013). The effect of competitive rivalry on internal communication in private healthcare organizations: Evidence from Istanbul, Turkey. Acta Universitatis Danubius. Economica, 10(1). ASHA- American Speech-Language-Hearing Association (2016). Code of Ethics. www.asha.org/policy.
Askren, A., & Leslie, P. (2019). Complexity of clinical decision making: consent, capacity, and et Askren, A., & Leslie, P. (2019). Complexity of clinical decision making: Consent, capacity, and ethics. Seminars in Speech and Language, 40(3), 162–169.
Beauchamp, T. L., & Childress, J. F. (1994). Principles of biomedical ethics. Edicoes Loyola. Oxford University Press, USA.
Cangi, M. E. (2015). Kronik kekemelikte tele-terapinin etkililiğinin kontrollü incelenmesi: Karma yöntem araştırması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Turkey.
Canadian Association of Speech-Language Pathologists and Audiologists- CASLPA (1992). Canon of Ethics. Ottawa: CASLPA. https://cjslpa.ca/files/1992_JSLPA_Vol_16/No_04_251-330/Canon_of_Ethics_JSLPA_1992.pdf Chabon, S., Morris, J., & Lemoncello, R. (2011). Ethical deliberation: a foundation for evidence-based practice. Seminars in speech and language, 32(4), 298–308. https://doi.org/10.1055/s-0031-1292755
Chretien, K. C., & Kind, T. (2013). Social media and clinical care: ethical, professional, and social implications. Circulation, 127(13), 1413-1421.
Çabuk, A., & İşgüden, B. (2006). Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı üzerindeki etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 59-86.
Çalıkoğlu, B. S. (2022). Özel eğitim öğretmenlerinin hipotetik etik ikilemler için çözüm üretme biçimleri. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 33-46.