Amaç: Afazi edinilmiş bir dil bozukluğudur ve işitsel anlama becerisinin korunup korunmadığı afazi tipini belirlemek için ayırt edici özellik taşır. Bu çalışmada, afazili bireylerde işitsel anlamayı sözcük düzeyinde değerlendirmek üzere geliştirilen ilk Türkçe değerlendirme aracı olan Sözcük Düzeyi İşitsel Anlama Testi’nin (SİAT) geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması amaçlamıştır.
Yöntem: Çalışmada ana dili Türkçe olan 18 yaş üzerinde 112 katılımcı (35 afazili ve 77 sağlıklı) yer almıştır. Geçerlik çalışması yapı ve ölçüt geçerliği analizleri ile gerçekleştirilmiş; güvenirliğe yönelik iç tutarlılık, istikrarlılık ve eşdeğerlilik analizleri yapılmıştır. ROC analizi ile kesme puanı belirlenmiştir. Ayrıca, afazi tipinin (tutuk ve akıcı) ve demografik değişkenlerin (yaş, eğitim, cinsiyet) afazili ve sağlıklı katılımcıların SİAT puanları üzerindeki etkisi incelenmiştir.
Bulgular: ADD’nin İşitsel Anlamayı Değerlendirme alt testi ile SİAT arasında pozitif yönlü güçlü bir korelasyon olduğu bulunmuştur (r=0,768; p<0,001). Madde analizine göre, testi oluşturan tüm maddelerin madde güçlük ve madde ayırt edicilik indekslerinin geçerli düzeyde olduğu ve hiçbir maddenin testten çıkarılmasına gerek olmadığı bulunmuştur. SİAT’ın bölümlerine ait iç tutarlılık düzeylerinin yeterli düzeyde olduğu görülmüştür (sırasıyla α=0,741; 0,791 ve 0,893). Test- tekrar test uygulamasında iki ölçüm arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur (r=0,972; p<0,05). Puanlayıcılar arası güvenirlik için sınıflar arası korelasyon katsayısı 0,99 olarak hesaplanmış ve mükemmel derecede güvenilir (%95 CI [0,91-1,00], p<0,001) bulunmuştur. Afazili katılımcıların SİAT puanları afazi tipi, yaş, eğitim düzeyi ve cinsiyet değişkenlerinde farklılaşırken (p<0,05) sağlıklı katılımcıların SİAT puanlarının yalnızca eğitim düzeyinde farklılaştığı (p<0,05) görülmüştür. SİAT’a ait kesme değer puanı afazililer için 50 üzerinden 34,5 olarak belirlenmiştir.
Sonuç: SİAT’ın Türkçe konuşan afazili bireylerin işitsel anlama becerilerinin sözcük düzeyinde değerlendirilmesinde geçerli ve güvenilir bir test olduğu ve SİAT puanının afazililerde yaş, cinsiyet, eğitim değişkenlerinde farklılaştığı sonucuna varılmıştır.
afazi, işitsel anlama, Sözcük Düzeyi İşitsel Anlama Testi- SİAT, geçerlik, güvenirlik
American Speech-Language-Hearing Association (2024, Nisan 1). https://www.asha.org/practice-portal/ clinical-topics/aphasia/
Association Internationale Aphasie (2023, Ekim 17). http://www.aphasia-international.com/languages/usa/
Atamaz, F., Yağız On, A., & Durmaz B. (2007). Ege aphasia test: Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 53:5-10.
Babbie, E. (2016). The practice of social research (14. baskı). Cengage Learning.
Bate, S., Kay, J., Code, C., Haslam, C., & Hallowell, B. (2010). Eighteen years on: What next for the PALPA? International Journal of Speech-Language Pathology, 12(3): 190–202. https://doi.org/10.3109/17549500903548825
Beck, A.T, Ward, C.H., Mendelson, M., Mock, J., & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4(6): 561-571. http://dx.doi.org/10.1001/archpsyc.1961.01710120031004
Berndt, R. S., Mitchum, C. C., Haendiges, A. N., & Sandson, J. (1997). Verb retrieval in aphasia. 1. Characterizing single word impairments. Brain and Language, 56(1)- 68–106. https://doi.org/10.1006/brln.1997.1727
Brown J, Pengas G, Dawson K, Brown L.A., & Clatworthy P. (2009). Self administered cognitive screening test (TYM) for detection of Alzheimer's disease: cross sectional study. BMJ (Clinical research ed.), 338, b2030. https://doi.org/10.1136/bmj.b2030
Chapey, R., & Hallowell, B. (2001). Introduction to language intervention strategies in adult aphasia. Language intervention strategies in aphasia and related neurogenic communication disorders. R. Chapey (Ed.) (4.baskı). Lippincott Williams Wilkins.
Cho-Reyes, S., & Thompson, C. K. (2012). Verb and sentence production and comprehension in aphasia: Northwestern assessment of verbs and sentences (NAVS). Aphasiology, 26(10), 1250–1277. https://doi.org/10.1080/02687038.2012.693584
Damasio, H. (2001). Neural Basis of Language Disorders, Roberta Chapey (Ed.), Language Intervention Strategies in Aphasia and Related Neurogenic Communication Disorders (4. baskı.) içinde. Lippincott Williams Wilkins.
Davis, G. A. (2007). Aphasiology: Disorders and clinical practice (2. baskı.). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
De Renzi, E., & Vignolo, L. A. (1962). The Token Test: A sensitive test to detect receptive disturbances in aphasics. Brain: A Journal of Neurology, 85(4), 665–678. https://doi.org/10.1093/brain/85.4.665
Doğruöz, M., & Maviş, İ. (2018). Afazili vakalarda değerlendirme sonuçlarının analizi. Dil, Konuşma ve Yutma Dergisi, 1 (3), 2018.
Dronkers N.F., Wilkins D.P., Van Valin R.D., Redfern B.B., & Jaeger J.J. (2004), Lesion analysis of the brain areas involved in language comprehension. Cognition, 92 (1–2), 145-177. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2003.11.002
Eroğlu Uzun, D., Türkan, A. F., & Yıldız, M. (2020). Tutuk ve akıcı afazili bireylerin homonim kelimeleri anlama becerileri ve tepki sürelerinin karşılaştırılması. Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 3(1), 109-129.
Ergen, G. (2019). Afazi Değerlendirme Testi'nin farklı dil testleriyle korelasyonunun incelenmesi ve Token Testi'nin standardizasyonu, geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
González-Fernández, M, Davis C, Molitoris, J.J., Newhart, M., Leigh, R., & Hillis, A.E. (2011). Formal education, socioeconomic status, and the severity of aphasia after stroke. Archives Physical Medicine Rehabilitation. 92(11), 1809-1813. http://doi.org/10.1016/j.apmr.2011.05.026
Goodglass, H., & Kaplan, E. (1972). The assessment of aphasia and related disorders. Lea & Febiger.
Güler, N., & Taşdelen-Teker (2015). Açık uçlu maddelerde farklı yaklaşımlarla elde edilen puanlayıcılar arası güvenirliğin değerlendirilmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(1), 12-24. https://doi.org/10.21031/epod.63041
Hasançebi, B., Terzi, Y., & Küçük, Z. (2020). Madde güçlük indeksi ve madde ayırt edicilik indeksine dayalı çeldirici analizi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (1): 224-240. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.615465
Hisli, N. (1988). Beck depresyon envanterinin geçerliği üzerine bir çalışma. Journal of Psychology, 6, 118-122.
Kalaycı, Ş. (2008). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım
Kay, J., Lesser, R., & Coltheart, M. (1992). PALPA: psycholinguistic assessments of language processing in aphasia. Lawrence Erlbaum.
Kertesz, A. (2020). Western Aphasia Battery, revised. Pearson Assessments. https://www.pearsonassessments.com/content/dam/school/global/clinical/us/assets/wab-r/wabr-brochure.pdf
Kim, M., & Thompson, C.K. (2000) Patterns of comprehension and production of nouns and verbs in agrammatism: implications for lexical organization. Brain Lang. 74(1):1-25. https://doi.org/10.1006/brln.2000.2315
Koo, T. K., & Li, M. Y. (2016). A guideline of selecting and reporting intraclass correlation coefficients for reliability research. Journal of chiropractic medicine, 15(2), 155–163. https://doi.org/10.1016/j.jcm.2016.02.012
Love, T., & Oster, E. (2002). On the categorization of aphasic typologies: The SOAP (a test of syntactic complexity). Journal of Psycholinguistic Research, 31, 503-529. https://doi.org/10.1023/a:1021208903394
Lwi, S. J., Herron, T. J., Curran, B. C., Ivanova, M. V., Schendel, K., Dronkers, N. F., & Baldo, J. V. (2021). Auditory Comprehension Deficits in Post-stroke Aphasia: Neurologic and Demographic Correlates of Outcome and Recovery. Frontiers in neurology, 12, 680248. https://doi.org/10.3389/fneur.2021.680248
Maviş, İ. (2000). Sözyitimli iki olguda Türkçe biçimbirim kullanımının betimlenmesi ve kendiliğinden iyileşmenin izlenmesi: örnekolay çalışması. Anadolu Üniversitesi: Eğitim Fakültesi Yayınları; no.68.
Maviş, İ. (2005). Language characteristics of fluent aphasic patients in Turkish, Journal of Multilingual Communication Disorders, 3(2), 75-89. https://doi.org/10.1080/14769670500065950
Maviş, İ., & Özbabalık, D. (2006). Yaşlılıkta nörolojik temelli iletişim sorunları ve dil ve konuşma terapisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 1-17.
Maviş, İ., Özbabalık Adapınar, B.D., Yenilmez, Ç. Aydın, A., Olgun, E., & Bal, C. (2015). Test your memory-Turkish version (TYM-TR): reliability and validity study of a cognitive screening test. Turkish Journal of Medical Sciences, 45(5), 1178–1185. https://doi.org/10.3906/sag-1405-120
Maviş, İ., & Toğram, B. (2009). Afazi Dil Değerlendirme Testi (ADD), Detay Yayıncılık.
Maviş, İ., & Topbaş, S. (2017). Afazi- apraksi- dizartri: dil ve konuşma terapisi alıştırma kitabı (3. baskı). Detay Yayıncılık.
Maviş, İ., & Tunçer, A.M. (2013). Semantik Akıcılık, Detay Yayıncılık.
Maviş, İ., Tunçer, A.M., Selvi Balo, S., Tokaç, S.D., & Özdemir, Ş. (2022). The adaptation process of the Comprehensive Aphasia Test into CAT-Turkish: psycholinguistic and clinical considerations, Aphasiology, 36(4), 493–512. https://doi.org/10.1080/02687038.2021.1923947
Mayo Clinic. (2024, Mart 31). https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/aphasia/symptoms-causes/syc -20369518
Mesulam M. M. (2001). Primary progressive aphasia. Annals of neurology, 49(4), 425–432.
Miceli, G., Silveri, M. C., Nocentini, U., & Caramazza, A. (1988). Patterns of dissociation in comprehension and production of nouns and verbs. Aphasiology, 2(3–4), 351–358. https://doi.org/10.1080/02687038808248937
Mitchell, C., Gittins, M., Tyson, S., Vail, A., Conroy, P., Paley, L., & Audrey Bowen (2021). Prevalence of aphasia and dysarthria among inpatient stroke survivors: describing the population, therapy provision and outcomes on discharge, Aphasiology, 35(7), 950–960. https://doi.org/10.1080/02687038.2020.1759772
Nergiz, T. (2016). İşitsel Anlama Testi (T-IAT): tanıdıklık, edinim yaşı ve adlandırma uyumu puanlarının belirlenmesi [DKT Bitirme projesi]. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Eskişehir.
Nickels, L., & Cole‐Virtue, J. (2004). Reading tasks from PALPA: How do controls perform on visual lexical decision, homophony, rhyme, and synonym judgements? Aphasiology, 18(2), 103–126. https://doi.org/10.1080/02687030344000517-633
Özdemir, Ş. (2020). Kapsamlı Afazi Testi (CAT-TR) dil bataryasının geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yayınlanmamış Doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Özdemir, Ş., Maviş, İ., & Tunçer, A.M. (2022) The validity and reliability of the Language Battery in Comprehensive Aphasia Test-Turkish (CAT-TR). Journal of psycholinguistic research, 51(4), 789–802. https://doi.org/10.1007/s10936-022-09850-2
Papathanasiou, I., Coppens, P., & Potagas, C. (2013). Aphasia and Related Neurogenic Communication Disorders. Jones & Bartlett Learning.
Paradis, M., & Libben, G. (1987). The assessment of bilingual aphasia. Erlbaum.
Parlak, M. M., & Köse, A. (2023). Turkish validity and reliability study on the quick aphasia battery. Brain and Behavior, 14(1), e3343. https://doi.org/10.1002/brb3.3343
Park, Y. S., Goral, M., Verkuilen, J., & Kempler, D. (2013). Effects of noun-verb conceptual/phonological relatedness on verb production changes in Broca's aphasia. Aphasiology, 27(7), 811-827. https://doi.org/10.1080/02687038.2012.763111
Pinto-Grau, M., O’Connor, S., Murphy, L., Costello, E., Heverin, M., Vajda, A., Hardiman, O., & Pender, N. (2020): Validation and standardization of the Psycholinguistic Assessments of Language Processing in Aphasia (PALPA), Aphasiology, 35(12), 1593–1610. https://doi.org/10.1080/02687038.2020.1836317
Rogers, R. (Ed.). (2004). An introduction to critical discourse analysis in education. Lawrence Erlbaum.
Savaşır, I., & Şahin, N. (1997). Bilişsel davranışçı terapilerde değerlendirme: sık kullanılan ölçekler. Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Selvi Balo, S., Maviş, İ., & Tunçer, A. (2020). 586 Türkçe sözcüğün imgelenebilirlik, tanıdıklık ve öznel edinim yaşı norm değerleri. Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 3(3), 301-334.
Selvi, S. (2018). Afazili bireyler için tek sözcük düzeyinde Sözcük Düzeyi İşitsel Anlama Testi’nin (İAT) geliştirilmesi [Sözlü bildiri]. 13. Uluslararası Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Kongresi, Ankara, Türkiye.
Simos, P.G., Kasselimis, D., Potagas, C., & Evdokimidis, I. (2014). Verbal comprehension ability in aphasia: demographic and lexical knowledge effects. Behavioural Neurology, 2014(1), 258303. http://dx.doi.org/10.1155/2014/258303
Shapiro, L., & Levine, B. (1990). Verb processing during sentence comprehension in aphasia. Brain and Language, 38(1), 21–47. https://doi.org/10.1016/0093-934x(90)90100-u
Shapiro, L., Gordon, B., Hack, N., & Killackey, J. (1993). Verb-argument structure processing in complex sentences in Broca’s and Wernicke’s aphasia. Brain and Language, 45(3), 423– 447. https://doi.org/10.1006/brln.1993.1053s
Stern, R.A., & White, T. (2003). Neuropsychological Assessment Battery: Administration, scoring, and interpretation manual. Psychological Assessment Resources.
Soloukhina, O.A., & Ivanova, M.V. (2017). Investigating comprehension of nouns and verbs: is there a difference? Aphasiology, 32(2), 183–203. https://doi.org/10.1080/02687038.2017.1396572
Swinburn, K., Porter, G., & Howard, D. (2004). Comprehensive Aphasia Test (CAT). Psychology Press.
Tanrıdağ, O., Maviş, İ., & Topbaş, S. (2011). Gülhane Afazi Testi– 2 (GAT-2), Detay Yayıncılık.
Toğram, B. (2008). Sağlıklı ve inmeli bireylere uygulanan Afazide Dil Değerlendirme Aracı’nın geçerlik, güvenirlik ve standardizasyon çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Topçuoğlu, M.A., Tülek, Z., Boyraz, S., Özdemir, A.Ö., Özakgül, A., Güler, A., Nazlıel, B., Togay Işıkay, C., Yaka, E., Arsava, E.M., Çağlar, G., Şirin, H., Midi, İ., Atmaca, M.M., Alankaya, N., Ongun, N., Yıldırım, N., Aykaç, Ö., Küçükgüçlü, Ö., Usta Yeşilbalkan, Ö., Baydemir, R., Öztürk, Ş., Acar, T., Mollaoğlu, M., Karadakovan, A., & Durna, Z. (2020). İnme hemşireliği: standartlar ve pratik uygulamalar kılavuzu. Türk Beyin Damar Hastalıkları Derneği ve Nöroloji Hemşireliği Derneği Ortak Strateji Projesi. Türk Beyin Damar Hastalıkları Dergisi, 26(1) https://doi.org/10.5505/tbdhd.2020.00000
Tunçer, M., & Maviş, İ. (2010, 22-26 Ağustos). Auditory comprehension test in Turkish: A pilot study for the vocabulary subtest [Yazılı bildiri]. 28th World Congress of the International Association of Logopedics and Phoniatrics. Atina, Yunanistan.
Türkyılmaz, M.D. (2009). Bilgisayarlı Simge Afazi Testi’nin (GAT-2) Türkçe adaptasyon ve standardizasyon çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Whitworth, A., Webster, J., & Howard, D. (2005). A cognitive neuropsychological approach to assessment and ıntervention in aphasia: a clinician's guide (s. 29-43). Psychology Press.
World Health Organization, (2020, 9 Aralık). The top 10 causes of death. World Health Organization https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death
Xing, S., Lacey, E.H., Skipper-Kallal, L.M., Jiang, X., Harris-Love, M.L., Zeng, J., & Turkeltaub, P.E. (2016). Right hemisphere grey matter structure and language outcomes in chronic left hemisphere stroke. Brain: A Journal of Neurology, 139 (1), 227-41. https://doi.org/10.1093/brain/awv323