Amaç: Otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı olan çocukların gelişiminde ve eğitiminde aile, en etkili ve en önemli rolü üstlenmektedir. Bu araştırmada OSB tanısına sahip çocuğu olan annelerin, OSB hakkındaki bilgi düzeylerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.
Yöntem: Araştırmaya 3-6 yaş arasında OSB tanısına sahip çocuğu olan 54 anneden alınan veriler dahil edilmiştir. Bu kapsamda a) Sosyodemografik form (yaş, eğitim, vb.) ve b) Otizm Bilgi Anketi (OBA) kullanılmıştır. OBA, araştırmacılar tarafından alanyazın taranarak oluşturulan, OSB bilgi düzeyini ölçmek için tasarlanan 33 maddelik bir ankettir. Bu anketten elde edilen veriler betimsel tarama yöntemi ile incelenmiş.
Bulgular: Katılımcıların OBA’da bulunan sorulara doğruluk oranının %76,94 olduğu görülmüştür. Annelerin OBA puanları sosyodemografik özelliklere göre incelendiğinde anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Otizmle ilgili kitap okuyan (p = ,013) ve otizm ile ilgili film/belgesel izleyen (p = ,003) katılımcıların OBA’daki doğru yanıtlarının istatistiksel olarak anlamlı ve büyük olduğu görülmüştür. Benzer şekilde, tanı almadan önce OSB kavramını bilen (p = ,006) ve üniversite ve üstü eğitim seviyesinde olan (p = ,001) ailelerin OBA’daki doğru yanıtlarının istatistiksel olarak anlamlı ve büyük olduğu görülmüştür. OSB tanısı sonrası ilk 0-6 ay içerisinde çocuğu terapi almaya başlayan ailelerin, 6 ay ve sonrasında terapiye başlayan ailelerden (p = ,035) ve çocuğunda olan farklılığı 0-18 aylık dönemde fark eden annelerin, 3 yaş ve sonrasında fark eden annelere göre (p = ,004) OBA’daki doğru yanıtlarının istatistiksel olarak anlamlı ve büyük olduğu görülmüştür.
Sonuç: Dil ve konuşma terapistleri tarafından anne ve anne adaylarına, çocukların iletişim, dil ve konuşma süreçlerine yönelik seminerler sunulmasının destekleyici olacağı düşünülmektedir. Benzer bir şekilde ailelerin, çocuklarının otizm tanısı alması sonrasında bilgi almak amacı ile başvurdukları kitap/film/belgesel gibi kaynakların uzmanlar tarafından incelenmesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte ailelerin OSB hakkında bilgi topladığı film/kitap/internet gibi kaynaklarda sunulan bilgilerin doğruluklarının incelenmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler
otizm spektrum bozukluğu, otizm bilgi düzeyi, annelerin otizm spekturum bozukluğu bilgisi
Referanslar
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fifth Edition (DSM- 5). Washington DC; ABD; American Psychiatric Publishing.
Arslan, S. (2011). İstanbul'da otistik çocuklar eğitim merkezlerindeki öğrenci ebeveynlerinin yaşamları boyunca karşılaştıkları sorunların incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
ASHA, American Speech-Language-Hearing Association (ASHA), erişim; 19 Ocak 2022 (https://www.asha.org/public/speech/disorders/autism/ )
Atasoy, S. (2002). Engelli (otistik) kardeşe sahip olan bireylerin kardeş ilişkilerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Biber, K., Cankorur, H., Akçay, Z. N., & Şumnulu, B. (2018). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden annelere otizm spektrum bozukluğuna yönelik farkındalık eğitimi. Electronic Turkish Studies, 13(11), 345-362. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
Bozdoğan, H. İ. (2022). Otizm spektrum bozukluğu tanısı olan bireylerin ebeveynleriyle tipik gelişim gösteren bireylerin ebeveynlerinin otizmle ilgili farkındalıkları. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Camarata, S. (2014). Early identification and early intervention in autism spectrum disorders: Accurate and effective?. International Journal of Speech-Language Pathology, 16(1), 1-10.
Can, A., Güner, Ç. Z., Lüleci, E., Bağrıaçık, F., Karavuş, M., Arı, N., ... & Altaş, Z. M. (2021). Altı yaş altı çocukların
ebeveynlerinde otizm bilgi düzeyinin ölçülmesi. The Journal of Turkish Family Physician, 12(1), 12-21. Condouris, K., Meyer, E., & Tager-Flusberg, H. (2003). The relationship between standardized measures of language and measures of spontaneous speech in children with autism. American Journal of Speech-Language Pathology, 12(3), 349–358. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2003/080)
Corsello, C. M. (2005). Early intervention in autism. Infants & Young Children, 18(2), 74-85.