Amaç: Afazi, genellikle inme ya da kafa travması sonucu beynin dil ile ilişkili alanlarının hasarlanmasından kaynaklanan ve bireyin alıcı dil ve/veya ifade edici dil becerilerini bozabilen edinilmiş bir dil bozukluğudur. Afazili bireylerin leksikal-semantik karmaşıklığa neden olan homonim kelimelerde eksiklikler yaşadığını gösteren çalışmalar vardır. Bu çalışmada akıcı ve tutuk afazili bireylerin farklı dilbilgisel kategoriye sahip homonim kelimeleri anlamalarının ve tepki sürelerinin karşılaştırılması hedeflenmiştir. Yöntem: Çalışmaya 20 afazili birey (10 tutuk, 10 akıcı) dahil edilmiştir. Farklı dilbilgisel kategoriye sahip 40 homonim kelime seçilmiştir, bu kelimeler sözcük eşlerinden birinin ad birinin eylem olduğu (20 ad, 20 eylem) kelimelerden oluşmaktadır. Bu kelimeler benzer sentaktik özellikler gösteren cümleler içerisinde kullanılmıştır. Her bir cümleye ait ses kayıtları, görseller ve okuma aşamaları için gerekli yazılı materyaller bir bilgisayar programında bir araya getirilerek [işitsel] ve [okuma+işitsel] olmak üzere iki ayrı aşama oluşturulmuştur. Afazili bireyden işitsel ve/veya okuma olarak aldığı uyaranla ilişkili olarak mümkün olan en hızlı sürede ekrandaki görsellere dokunarak bir seçeneği işaretlemesi beklenmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda afazili bireylerin doğru/yanlış oranları ve uyarana tepki süreleri ölçülmüştür. Bulgular: Analizler sonrasında, tutuk afazili bireylerin ikinci aşamada birinci aşamaya göre daha başarılı oldukları görülürken akıcı afazili bireylerde böyle bir farklılık bulunmamıştır. Ayrıca tutuk afazili bireylerin ikinci aşamada akıcı afazili bireylere göre daha başarılı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tutuk afazili bireyler birinci aşamada isim ve eylem D/Y oranları açısından benzer performans ortaya koyarken akıcı afazili bireylerin eylem soylu kelimelerde isimli soylu kelimelere göre daha başarılı oldukları sonucu bulunmuştur. Sonuç: Homonim kelimelerin anlaşılması ve bu kelimelere karşı tepki süreleri afazi tipine ve uyaranın sunuluş biçimine göre farklılaşmaktadır.
Anahtar Kelimeler
afazi, edinilmiş dil bozuklukları, homonim kelime, işitsel anlama, tepki süresi
Referanslar
Alyahya, R. S., Halai, A. D., Conroy, P., & Ralph, M. A. L. (2018). Noun and verb processing in aphasia: Behavioural profiles and neural correlates. NeuroImage: Clinical, 18, 215-230
Ardila, A. (2014). Aphasia handbook. Miami, FL: Florida International University, 102-35.
Aydın, B. (2019). Lexical-Semantic and Phonological Processing Deficits in Wernicke’s Aphasia. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 30(2), 221-239.
Berndt, R. S., Mitchum, C. C., Haendiges, A. N., & Sandson, J. (1997b). Verb retrieval in aphasia. 1. Characterizing single word impairments. Brain and Language, 56, 68–106
Błaszczak, J., & Klimek-Jankowska, D. (2015). Noun and verb in the mind. An interdisciplinary approach. J. Błaszczak, D., Klimek-Jankowska, ve K. Migdalski (Ed.), How categorical are categories, 75-112.
Butterworth, B. (1992). Disorders of phonological encoding. Cognition, 42, 261–286.
Caramazza, A., Costa, A., Miozzo, M., & Bi, Y. (2001). The specific-word frequency effect: Implications for the representation of homophones. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 27, 1430-1450.
Clark, D. G., & Cummings, J. L. (2003). Aphasia. Neurological Disorders içinde (s. 265-275). Academic Press.
Conroy, P., Sage, K. & Lambon Ralph, M. A. (2009). Errorless and errorful therapy for verb and noun naming in aphasia. Aphasiology, 23(11), 1311-1337.
Goodglass, H., Kaplan, E., & Barresi, B., 2001a. The Assessment of Aphasia and Related Disorders (3. baskı). Baltimore: Lippincott Williams ve Wilkins,.
Karalı, F. S. (2015). Türkçe konuşan tutuk ve akıcı afazililerin farklı cümle tiplerini anlaması ve üretmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Kim, M., & Thompson, C. K. (2000). Patterns of comprehension and production of nouns and verbs in agrammatism: Implications for lexical organization. Brain and Language, 74(1), 1-25.
Luzatti, C., Ingignoli, C., Crepaldi, D., & Semenza, C. (2006). Nounverb dissociation in aphasia: Type/token differences in the analysis of spontaneous speech. Brain and Language, 99, 159–160
Middleton, E. L., Chen, Q., & Verkuilen, J. (2015). Friends and foes in the lexicon: Homophone naming in aphasia. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 41(1), 77.
Moses, M. E., Nickels, L. A., & Sheard, C. (2004). I’m sitting here feeling aphasic: A study of recurrent perseverative errors elicited in unimpaired speakers. Brain and Language, 89, 157–173.